Als auteur van een werk, ben jij rechthebbende. Soms draag je echter je auteursrechten (vermogensrechten) over aan een ander. Dat is dan de rechthebbende. Als iemand (een deel van) jouw werk wil hergebruiken, dan moet de rechthebbende op jouw werk daar toestemming voor geven. Anderzijds geldt dat ook voor jou als jij het werk van een ander wil gebruiken.

Er zijn echter uitzonderingen op die wetgeving die wel hergebruik toelaten zonder expliciete toestemming, bijvoorbeeld binnen het kader van onderwijs en onderzoek. In België betalen onderzoeks- en onderwijsinstellingen een vergoeding als compensatie voor die uitzondering, gekend als reprografievergoeding. 

Lees zeker ook de basisregels van de Belgische auteurswetgeving om een algemeen beeld te hebben.

Volgende voorbeelden illustreren wat wel en niet kan.

Mijn publicaties

Ik heb de auteursrechten van mijn artikel overgedragen aan een uitgever. Mag het nog worden geplaatst op het intranet / op de elektronische leeromgeving / in de open of gesloten repository / op de website van mijn instelling?

Openbare verspreiding via internet:

De rechthebbende (jijzelf als auteur of degenen aan wie je de auteursrechten hebt overgedragen) moet toestemming geven om een beschermd werk openlijk op een website of in een repository op te nemen.

De meeste uitgevers geven toestemming om een versie van een werk in een open access repository te plaatsen (bij UGent is dat Biblio.ugent.be). Van vele uitgevers kan je het open accessbeleid checken in de Sherpa Romeo databank (onthou dat die databank de term "self archiving" gebruikt voor het aanbieden van een versie in open access).

Daarnaast werd in september 2018 de Open Accessbepaling aangenomen. Deze wet bepaalt dat een auteur het recht heeft zijn / haar wetenschappelijke artikels, voortvloeiend uit onderzoek dat minstens voor 50% gefinancierd werd door publieke middelen,  in open access beschikbaar te maken na een embargoperiode van 6 tot 12 maanden, mits inachtneming van enkele criteria..

Binnen het intranet van de UGent kan het artikel echter wel beschikbaar worden gesteld als illustratie bij onderwijs of  wetenschappelijk onderzoek.

Praktisch voorbeeld
Je hebt een artikel gepubliceerd en je auteursrechten overgedragen aan de uitgever. Die uitgever geeft toestemming een post-print versie van je artikel in open access aan te bieden. Dan kan je de Accepted Author Manuscript (AAM - de versie van je artikel zonder de lay-out van de uitgever) opladen in Biblio en via open access aanbieden.

Mag mijn gepubliceerde werk verspreid worden via mijn eigen website of via e-mail?

Als je je auteursrechten hebt overgedragen aan een uitgever, dan kan dat enkel met diens toestemming.
Het werk e-mailen naar één ontvanger, is geen auteursrechtelijke inbreuk en kan dus wel.

Mag ik artikels of delen van mijn publicaties opnemen in mijn doctoraat?

Als je je rechten op je publicatie niet hebt afgestaan aan de uitgever van je werk, dan kan je zelf beslissen en is het dus geen probleem om artikels of delen ervan op te nemen.

Heb je je rechten afgestaan aan de uitgever en wil je je doctoraat publiceren, dan moet je toestemming vragen aan de rechthebbende: je uitgever. Wordt je doctoraat niet gepubliceerd, dan kan je artikels opnemen zonder toestemming te vragen aan de uitgever. Steeds citeer je daarbij de oorspronkelijke bron (je publicatie).

Citeren van een kort fragment (enkele regels) kan steeds zonder toestemming, mits bronvermelding.

Mag mijn werkgever UGent mijn publicaties voor eigen doeleinden gebruiken?

Dat kan voorzover je UGent daarvoor toestemming hebt gegeven of als je je auteursrechten hebt overgedragen aan UGent (als dat vermeld staat in je arbeidsovereenkomst of statuut).

Volgens een uitzondering op het auteursrecht kan de UGent je publicatie echter ook zonder jouw toestemming beschikbaar stellen: ter illustratie bij onderwijs of voor wetenschappelijk onderzoek, via een gesloten netwerk zoals Ufora (dus met een login/paswoord).

Mijn lesmateriaal

Mag ik mijn opgenomen lessen, cursusmateriaal, PowerPointpresentaties, zelftests, leerpaden, …  hergebruiken in een andere onderwijsinstelling wanneer ik niet meer aan de UGent werk?

Materiaal waarvan je zelf de rechthebbende bent (en waarvan je de rechten niet aan UGent hebt overgedragen), mag je meenemen en hergebruiken.

Als er co-auteurs zijn, dan is de toestemming van die auteurs wel vereist. Eventueel is gebruik zonder toestemming toegelaten als je een van de uitzonderingen ten behoeve van onderwijs of voor wetenschappelijk onderzoek kan toepassen.

Vergoedingen

Wat moet ik als auteur doen om aanspraak te maken op de reprografievergoeding?

Ongeacht of je je auteursrechten overgedragen hebt aan een ander, blijf je het recht behouden om de reprografievergoeding te ontvangen. Daarvoor moet je je wel aansluiten bij een beheersvennootschap zoals VEWA.

Het werk van anderen

Mijn publieke website bevat een hyperlink naar een beschermde inhoud (muziek, film, …). Moet ik daarvoor auteursrechten of naburige rechten betalen?

Het is geen auteursrechtelijke inbreuk om hyperlinks te plaatsen naar beschermde inhoud die met toestemming van de rechthebbenden online gezet is. Dat geldt ook voor framed links. Als je hyperlinks plaatst naar beschermde inhoud die zonder toestemming van de rechthebbenden online is gezet, dan is er wel sprake van een auteursrechtelijke inbreuk als je die hyperlinks verstrekt met een winstoogmerk of als je kennis had (of redelijkerwijs kennis kon hebben) van het illegale karakter van de publicatie op die website.

Mag ik een figuur / een tabel / een beeld / een stuk tekst opnemen in mijn werk? Onder welke voorwaarden kan dat dan?

Ja, dat mag, als dat gebeurt ter illustratie bij onderwijs of voor wetenschappelijk onderzoek en natuurlijk mits duidelijke vermelding van de bron.

Mag ik als promotor een artikel schrijven over een onderwerp waaraan een masterproefstudent heeft (mee)gewerkt zonder het akkoord van die student? Mag een student dat doen zonder mijn toestemming?

Ja, dat mag. Auteursrecht beschermt de concrete vorm, niet het idee. De tekst is dus beschermd door het auteursrecht, de ideeën niet. Je mag echter niet de tekst van de student gebruiken zonder zijn / haar toestemming. De student mag dus zelf ook een artikel schrijven zonder jouw toestemming. Dat geldt niet als er is overeengekomen (nog) niet te publiceren over het onderwerp.

Open Access

Als je publiceert in een open access journal sta je je rechten niet af en geef je iedereen, dus ook de uitgever, toestemming voor bepaald gebruik via Creative Commons licenties.